అన్నా హజారే ఉద్యమం-అసలు కారణాలు-గుణపాఠాలు

ఈ ఉద్యమం అవసరం లేదనీ,సరైన దారిలో నడవట్లేదనీ, రాజకీయ నాయకులు దీన్ని కూడా ఎలాగోలా నీరుగారుస్తారనీ అనేక సందేహాలూ, దీని వల్లైనా కొంత మేలు జరుగుతుందనే ఆశల మధ్య దేశాన్ని ఉర్రూతలూగించిన ఈ పరిణామాలన్నింటినీ గమనించినప్పుడు మనం గానీ మన రాజకీయ వ్యవస్థ గానీ అర్థం చేసుకోవాల్సిన అంశాలు చాలా ఉన్నాయి.

ఎవరెన్ని చెప్పినా, ఎన్ని రకాల పొరపాట్లున్నా మొత్తం మీద ఈ ఉద్యమం చాలానే మంచి ఫలితాల్ని సాధించిందనేది కాదనలేని విషయం. ఈ ఉద్యమాన్నీ, కారణాలనీ, ఫలితాలనీ సరిగ్గా అర్థం చేసుకోకుండా ఒక విజయంగానో లేకా ఒక అనుకోని పరిణామంగానో మాత్రమే చూస్తే పెద్దగా ఉపయోగం ఉండదు.

ఈ ఉద్యమం సాధించిన మంచి ఫలితాలు:

1. అవినీతి మీద ప్రజల్లో ఉన్న ఏవగింపూ, ప్రజల దృష్టిలో ఈ సమస్యకున్న ప్రాధాన్యతా చాలా ఎక్కువ అనేది స్పష్టంగా బయటకొచ్చింది  
2. వివిధ కారణాల వల్ల సామాజిక చైతన్యం అంతగా కనపరచని అనేక మందిలో ఒక్కసారిగా చైతన్యం వచ్చింది 
3. జాతీయ స్థాయిలో అవినీతి అనే సమస్యని ఎదుర్కోవడానికి ఎంచుకోవలసిన మార్గాలూ, సత్వర చర్యలూ ఏంటనే చర్చ ప్రారంభమయ్యింది
4. ఒక పటిష్ఠమైన లోక్ పాల్ చట్టం తయారవ్వడం ఖాయంగా కనిపిస్తుంది

 ఈ ఉద్యమం ఇంతగా సఫలమవ్వడానికి ముఖ్య కారణం ప్రజల మద్దత్తు. జనలోక్ పాల్ బిల్లు కోసమే ఇంత మద్దత్తు వచ్చిందా ? హజారేకి మద్దత్తు తెలిపిన ప్రజలందరూ నిజంగా జనలోక్ పాల్ బిల్లు అవినీతిని అంతం చేసే ఏకైకమార్గంగా నమ్ముతున్నారా ? ఇంత పెద్ద ఎత్తున వచ్చిన ప్రజా స్పందనకి కారణాలేంటి ? ఎన్నో మంచి ప్రయత్నాలకి అనుకున్నంతగా స్పందించని ప్రజలు ఈ ఉద్యమానికి ఎందుకు ఇంతలా స్పందించారు ? ఉద్యమం నడిపేవాళ్ళ వ్యక్తిగత ప్రతిష్ఠ వల్లే ప్రజలకి నమ్మకం కుదిరిందా ? అవినీతి విషయంలో పరిష్కారాల మీదా వాటిల్లో హజారే బృందం సూచించినదే అత్యుత్తమమైనదనే అవగాహన మద్దత్తుదారులకి ఏర్పడిందా ?

అనూహ్యమైన ఈ స్పందన కేవలం లోక్ పాల్ చట్టం, అదీ హజారే బృందం సూచించిన జనలోక్ పాల్ కోసమే అని నాకైతే అనిపించట్లేదు. ఈ స్పందన ఎన్నో లోతైన విషయాల్ని సూచిస్తుందనిపిస్తుంది.

ప్రజాస్పందనకి అసలు కారణాలు:

1. రాజకీయ నాయకుల మీదా, పార్టీల మీదా ప్రజల్లో ఉన్న అపనమ్మకం  
2. పై స్థాయిల్లో జరిగే అవినీతిని అంతం చేసే ఒక శక్తివంతమైన నియంత(దాదాపుగా) అవసరం అనే నిస్పృహ
3. సుప్తచేతనావస్థలో ఉన్న మధ్యతరగతి సామాజిక చైతన్యానికి సరైన అవకాశాలు లేకపోవడం
4. విలువల్లేని రాజకీయాలూ, వినే లక్షణం లేని పరిపాలనా వ్యవస్థ మీదా ప్రజల్లో గూడుకట్టుకున్న నిరసన
5. నత్తనడక నడిచే న్యాయ వ్యవస్థ మీద ఉన్న కసి.

ఇలాంటి అనేక లోతైన కారణాల బాహ్య స్వరూపమే ఈ ఉద్యమానికి లభించిన స్పందన. అంతిమంగా ఏం జరిగిందనేదాన్ని కాసేపు పక్కనబెట్టి, ఉద్యమం దాని తీరుతెన్నులూ పరిశీలించినప్పుడు కొన్ని పొరపాట్లూ ప్రమాదకర పోకడలూ మౌలికమైన తప్పులూ కనిపించాయనడంలో తప్పులేదు.

ఉద్యమం లో పొరపాట్లు:

1. ప్రజాస్వామ్యంలో మనకేంకావాలో మనమేం అనుకుంటున్నామో చెప్పే హక్కు ప్రజలకెప్పుడూ ఉంటుంది. దాన్నెవరూ కాదనలేరు. కాకపోతే, తాము చెప్పిందే జరిగితీరాలనీ, తామే దేశప్రజలందరి ఆలోచనలకీ ప్రతినిధులమనే స్థాయికి ఉద్యమం వెళ్ళుండకూడదు.
2. అసలు జన లోక్పాల్ గురించీ, అవినీతిని కట్టడి చేసే మార్గాల గురించీ జరిగే పోరాటం కాస్తా రాజకీయ వ్యవస్థకీ, పౌర సమాజానికీ జరుగుతున్న యుద్ధంలా మారుండకూడదు
3. ఎన్నో లోపాలుండవచ్చు కానీ, మనకందరికీ అత్యంత విలువైనది మన ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థ అనేది విస్మరించకూడదు.

ప్రభుత్వం వైపు నుంచి తప్పులు/పొరపాట్లు:

1. హజారే బృందంతో కలిసి చట్టాన్ని డ్రాఫ్ట్ చెయ్యబోవడం. తరవాత పార్లమెంటరీ వ్యవస్థ గొప్పదనం గురించి గొతు చించుకున్న ప్రభుత్వానికి ఈ బుద్ధి ముందే ఉండాల్సింది.
2. హజారేని అరెస్ట్ చెయ్యడం, ప్రజాస్వామ్యం గురించీ రూల్ ఆఫ్ లా గురీంచీ తమకవసరమైనప్పుడు మొసలి కన్నీరు కార్చే ప్రభుత్వానికి ఈ పని చేసేటప్పుడు గుర్తు రాలేదా ఇవన్నీ ?

రాజకీయ వ్యవస్థ ఫెయిల్యూర్:

1. అసలు ఇంతమంది రాజకీయ వెత్తలుండీ ఇంత అత్యవసరమైన సమస్య కళ్ళముందున్నప్పుడు, ఏదో ఒక రాజకీయ శక్తే ఈ ఉద్యమం ఎందుకు చెయ్యలేదు ? 
2. తీరిగ్గా వచ్చి హజారే ఆరోగ్యం, పార్లమెంట్ సార్వభౌమత్వం గురించి చెప్పడం కాకుండా అన్ని పార్టీలూ కలిసి లోక్ పాల్ చట్టం గురించి మంచి ప్రతిపాదనని ఎందుకు ప్రజల ముందు పెట్టలేక పోయారు? 
3. ప్రజల్లో రాజకీయ వ్యవస్థ మీదా, నాయకుల మీదా ఇంత అపనమ్మకం, అసహనం, వ్యతిరేకతా ఉందనే విషయాన్ని ఎందుకు గమనించలేక పోయారు ?

పౌర సమాజం ఆలోచించుకోవాల్సిన విషయాలు:

1. ఇంత పెద్ద ఎత్తున రాజకీయ వ్యవస్థ మీద అపనమ్మకం ఉన్నా ఎందుకు మనల్నెవరూ పట్టించుకోలేదు ? వీధుల్లోకి వచ్చి పోరాటం చేస్తేతప్ప మన అభిప్రాయాల్నీ ఆలోచనల్నీ రాజకీయ పార్టీలు ఎందుకు గమనించ లేక పోయాయి ?
2. మనమసలు ఈ వ్యవస్థలో పాల్గొంటున్నామా ? రాజకీయాల్ని నిందిస్తూ తప్పించుకు తిరుగుతున్నామా లేదా ?
3. ఆర్థికంగానూ, విద్య పరంగానూ మనం పొందిన ఉన్నతిని, మేధోపరంగానూ, సామాజికంగానూ ఈ దేశానికి అందిస్తున్నామా లేదా ?
4. మనకి సరైనది అనే విషయాలకొచ్చేసరికి పద్దతులూ, చట్టాలూ అన్నీ వదిలేసి Mob Justice మాత్రమే సరైనది అనేలా ఆలోచించినప్పుడు మనం మేధోపరంగా ఏ స్థాయిలో ఉన్నట్టు ?

ఈ మొత్తం వ్యవహారంలో రాజకీయ వ్యవస్థ నేర్చుకోవలసిన గుణపాఠాలు చాలానే ఉన్నాయి. వాటిని సరైన రీతిలో నేర్చుకోలేక పోతే అప్పుడు మాత్రం ఖచ్చితంగా ప్రజాస్వామ్యానికీ, పార్లమెంటరీ వ్యవస్థకీ ప్రమాదమే. ఏదో సాధించామనో, ఇంత చేసినా ఏమీ జరగలేదనో ఆలోచన చెయ్యకుండా సరైన రీతిలో దేశ రాజకీయాల్ని అర్థం చేసుకొని అందులో భాగస్వాములవ్వాల్సిన అవసరాన్ని పౌర సమాజం ఇంకా గుర్తించక పోతే అప్పుడొస్తుంది ప్రజాస్వామ్యానికీ, పార్లమెంటరీ వ్యవస్థ కీ అతిపెద్ద ప్రమాదం.
 .